Een vijver in de tuin: basisprincipes en soorten
Een tuin is pas helemaal af als er ook een vijver in ligt. Een waterpartij zorgt voor extra leven. Niet alleen kun je er vissen in kwijt en kunnen er kikkers komen logeren, ook vogels, insecten en planten profiteren van de aanwezigheid van een vijver. Maar hoe begin je eraan? We zetten even alle basiselementen op een rijtje.
Basisprincipes
Met plateaus
Wil je zelf aan een vijver beginnen, dan moet je die in plateaus uitgraven. De verschillende plateaudieptes zijn nodig om de verschillende soorten waterplanten die in de vijver gezet zullen worden, de juiste groeiomstandigheden te geven. Een voorbeeld is een vijver met een drietal dieptes: een ondiepe zone van 20 cm (groen), een middeldiepe zone van 50 cm (blauw) en een diep stuk van 80 cm (bruin).
Als een visvijver wil, voorzie dan zeker een diepste zone van minstens 80 à 100 cm zodat vissen in de winter niet bevriezen.
Bij het uitgraven ga je als volgt te werk: graaf eerst het volledige oppervlak op de kleinste diepte uit. Daarna teken je het middeldiepe stuk af en graaf je dat uit, ten slotte doe je hetzelfde voor het diepste deel.
Graaf wel telkens 10 cm meer dan nodig, je moet immers een beschermlaag van wit zand van die dikte aanbrengen voor je de kunststof folie of de voorgevormde kuip plaatst. Gebruik bij folievijvers naast wit zand ook een beschermdoek om perforatie van de folie te voorkomen.
Kies je voor een afwerking in kunststof, dan moet je uiteraard een vorm graven die compatibel is met de vijverbak die je erin zal plaatsen. Ga je echter voor een folievijver, dan kan je al wat creatiever zijn.
Pompen en filters
Een vijver vraagt uiteraard heel wat benodigdheden, met pompen en filters voorop. Een pomp zorgt voor leven en beweging en zuurstof in het water, een filter houdt het water proper. Hoewel dit zonneklaar lijkt, heerst er nogal wat verwarring tussen beide toestellen. Gelukkig zijn er pompen met een filter op de markt.
Er is een enorm aanbod, zodat er voor iedere vijver, hoe groot of hoe klein ook, wel een passende maat te vinden is. Er zijn fonteinpompen, filterpompen en cascadepompen; en er zijn onder meer doorstroomfilters en onderwaterfilters.
Lees hier meer over de verschillende soorten pompen en filters.
Fauna en flora
Vijverplanten
Planten kies je uit het rijke aanbod van het tuincentrum.
- Moerasplanten staan graag met hun wortels in het water, in het ondiepe gedeelte van de vijver.
- Waterplanten moeten ongeveer 30 cm onder water staan.
- Zuurstofplanten geven zuurstof af aan het water. Ze nemen voedingsstoffen op uit het water. Zo voorkomen ze algengroei. Er moeten ongeveer tien zuurstofplanten per m³ zijn. Voorbeelden zijn waterpest, hoornblad, fonteinkruid en waterranonkel.
- Drijfplanten zijn nuttig voor je vijver, omdat ze het wateroppervlak beschermen tegen opwarming. Drijvende planten zullen alleen overleven bij een goede waterkwaliteit.
- Onderwaterplanten en lelies hebben hetzelfde nut als drijfplanten, maar bij deze planten zitten de wortels vast in de vijverbodem. Lelies hebben meestal een diepte van 40–80 cm nodig, afhankelijk van de soort.
Houd er rekening mee dat sommige vijverplanten gevoelig zijn voor vorst en in de winter beschermd moeten worden. Gebruik eventueel vijvermanden voor meer controle over de beplanting.
Vissen
Als de vijver volledig ontwikkeld is (zo'n twee maanden na de aanleg) en de planten de tijd gekregen hebben om te wortelen, zijn de algen en watervlooien voldoende onder controle om vissen in de vijver te laten.
Vijvervissen kan je grosso modo indelen in twee groepen: de karperachtigen (zoals bv. een goudvis) en de voornachtigen (windes). Idealiter bevolk je je minivijver met klein(blijvend)e vissen. De stelregel die vaak wordt gehanteerd is 1 kilo vis per kubieke meter water. Dit zijn echter richtlijnen want soort per soort kunnen de ideale leefomstandigheden verschillen.
Soorten vijvers
Moerasvijver of biologische vijver
Heel wat mensen willen een vijver in de tuin om extra leven in de tuin te brengen: speciale planten, libellen, kikkers, vissen, vogels die komen baden ... In sommige tuinen waar het van nature zeer vochtig is, bijvoorbeeld door een bron, kan deze vijver op natuurlijke manier ontstaan, in het andere geval kun je met een folie werken.
Een moerasvijver is een van de meest natuurlijke vijversoorten, met vooral veel moerasplanten en natuurlijke filters die zorgen voor een biologisch evenwicht van het water. Het natuurlijke filtersysteem kan bestaan uit grindzones, lava of helofytenfilters (planten zoals lisdodde of kalmoes helpen bij de waterzuivering via hun wortelsystemen). Een biologische vijver heeft dus doorgaans geen mechanische filter nodig als het evenwicht goed zit.
Vaak gaat dat ook gepaard met een gering aantal visjes zoals komeetstaartjes en goudwindes. Een moerasvijver is meestal opgebouwd uit verschillende plateaus. Door zo meerdere etages aan te maken, kan er een grotere diversiteit aan planten worden aangeplant.
Wanneer in een biologische vijver het aandeel vissen groter wordt dan het aandeel planten, dan wordt er gesproken van een vissenvijver.
Natuurvijver
In een natuurvijver laat men de natuur haar vrije beloop. Dit is in se een nog puurdere versie van de moerasvijver. Dit zijn ideale kweekvijvers voor salamanders, kikkers en padden. Daarom wordt naar dit soort vijver ook verwezen als 'amfibieënvijver'. Verder wordt hier doorgaans ook alles voorzien voor ander klein dierlijk leven en vogels.
Dit soort vijver kan je aanleggen door simpelweg een kuil te graven in je tuin, daarbij wordt gekozen voor zacht aflopende oevers, eilandjes, boomstronken en stenen - zo zal elk dierlijk leven in en rond de vijver zich kunnen behelpen. Zorg voor een variatie aan dieptes en schuilplaatsen.
De beplanting van een natuurvijver bestaat grotendeels uit inheemse planten die men laat verwilderen. Aan vissen moet je niet beginnen in een natuurvijver, die zouden namelijk de eieren en larven opeten van de dieren die je wil aantrekken.
Om uitdroging en een lage waterstand tegen te gaan, wordt hiervoor meer en meer gebruikgemaakt van ecologische dichtingsmaterialen - denk aan leem, klei of betoniet.
Wil je je vijver heel het jaar door in topconditie houden, dan mag die in de zomer uiteraard niet droogstaan.
Spiegelvijver
Een vijver kan de architectuur van je tuin benadrukken. Verschillende tuinkamers worden op die manier gevormd.
Niet alleen tuinarchitecten plannen de vijvers, steeds vaker geven ook de ontwerpers van de woning aan waar de vijver moet komen. Zo'n zogenaamde spiegelvijver, dicht bij de woning, helpt bijvoorbeeld om extra licht binnen te brengen (door weerkaatsing op het wateroppervlak) of benadrukt een artistieke visie door de juiste verhoudingen te benadrukken. Een spiegelvijver heeft doorgaans strakke randen en weinig of geen beplanting om het spiegelend effect te behouden.
Zwemvijver
Ook met een zwemvijver voeg je een extra functie toe aan de waterpartij in je tuin. Een zwemvijver is het natuurlijke alternatief voor een zwembad. Een zwemvijver combineert een zwemzone met een regeneratiezone, waar planten en substraat instaan om het water op natuurlijke wijze te zuiveren.
De verschillen met een echt zwembad:
- een zwemvijver is niet verwarmd. Je kan er alleen van genieten op de warmste dagen van het jaar;
- een zwemvijver bevat geen chloor. Het water wordt zuiver gehouden door een natuurlijke filtering. Aansluitend op de zwemvijver merk je dus steeds een zone met waterplanten;
- een zwemvijver heeft een natuurlijke kleur, maar vaak een rechthoekige vorm.
Lees hier meer over zwemvijvers
Minivijver
Ook als je geen tuin hebt, of slechts een klein binnenplekje in de stad, zijn er mogelijkheden. Zo kan je kiezen voor een decoratieve minivijver. Dat kan je doen met een oude waskuip, maar je kan ook in de winkel geschikte modellen vinden. Plaats een mini-vijver op een halfschaduwplek en ververs regelmatig een deel van het water om de kwaliteit te behouden.
